- Katılım
- 25 Şub 2015
- Mesajlar
- 1,657
Parfümlerin dünyası keyifli ve sonu olmayan bir yolculuğun kara parçası adeta.Ancak işin içine her detaylı bakışımızda yeni yeni kavramları,hiç duymadığımız terimleri duyunca ister istemez bu dünyanın zorluğunuda farkedebiliyoruz.Her konuda olduğu gibi parfümlerin de sınıflandırılması,belirli kurallar ve yakınlık derecelerine göre bazı skalalara tabi tutulması da zaman içerisinde bir zorunluluk olarak karşımıza çıkmıştır.Bu yüzden notasal yakınlık durumlarına göre parfümler çeşitli gruplara ayrılmıştır.Bugün sizlere nacizane şipre ailesini tanıtmaya çalışacağım.
Şipre(chypre) bir bitki ailesinin genel adıdır.servi ağacı olarak ta bildiğimiz ve fransızca kıbrıs anlamına gelen bu şiprelerin uzun boyu (30-35 m) ve koyu yeşil yaprak dokusu ile uzaklardan dikkati çeker. Küçük bir futbol topuna benzeyen kozalakları, birbirini örtecek şekilde üst üste yerleşmiş pul yaprakları ile diğer iğne yapraklılardan farklıdır.Parfüm dünyasında yaprakları,ağaç kökleri,kozalakları ve kabukları farklı şekillerde damıtılarak biribirine yakın ama farklı kontrastlarda servi esansları üretilebilmektedir.Her odunsu grupta olduğu gibi;yapraklarından aromatik ve yeşil,köklerinden ve reçinesinden dumansı/derimsi,kozalaklarından canlı/çiçeksi ve gövdesi ile kabuklarından sert odunsu tınılar alınabilir.
Ancak az önce tanıttığımız servigiller ailesiyle bir koku sınıfı olan şipre tamamiyle birbirinden bağımsız kavramlar olduğunu hatırlatırım.Peki nedir bu şipre grubu diye sorarsanız;1917 yılına gitmemiz gerekir.Dönemin en büyük parfüm ve esans üreticilerinden Coty'nin kurucusu François Coty Akdeniz'deki Kıbrıs adasından ilham alarak oluşturduğu Chypre de Coty parfümü bu sınıfın doğmasına neden olarak devrinin koşullarında büyük yankılar uyandırmıştır.Chypre de Coty odunsu,topraksı ve hayvansal altyapısını çiçeksi notaların karşıladığı ve patlamasını turunçgiller ile başlatan o tarihe kadar saydığım bu zıt nota grubunun bir arada ilk kez kullanıldığı bir parfümdür.Henüz koklama şansına nail olmasak ta Coty'nin attığı bu adım sonrasında bu tarz parfümlerin hepsi şipre sınfına göre değerlendirilmiştir.
Peki neydi şipreleri diğer parfümlerden ayıracan en belirgin özellikler?öncelikle o tarihe kadar üretilen parfümler çiçeksi,oryantal,odunsu olarak tek düze ilerleyen ve Guerlain-Jicky'den itibaren yumuşak geçişlerle katmanlanan bir parfüm üretim sistemi mevcuttu.Başka bir değişle birbiriyle alakasız nota grupları bir arada akortlanmaz ve nota piramidinden tepeden en alta inerken size çok büyük sürprizler yaşatmazdı.Ancak Coty'nin eseri ile beraber asidik,çiçeksi,hayvansı ve odunsu notalar bir arada ilk kez kullanılarak hiç kullanılmayan bir parfüm dili yaratılmıştı.Zamanla gelişen parfüm endüstrisinde şipreler de çeşitlenerek kendi içlerinde alt gruplara ayrılmaya başlamış,odunsu-şipre,çiçeksi-şipre-meyvemsi-şipre,deri-şipre gibi alt kategorilere ayrılmaya başlamıştır.Coty'den hemen sonra parfüm dünyasında çığır açan chanel-no:5 te kullanılan aldehitlerin başarısı ile Guerlain'in ilk şipre denemesi olan ve meyveli-şipre olarak adlandırabileceğimiz Mitsuoko'sunda ilk kez aldehit kullanımına rastlıyoruz.Günümüzde hala büyük satış rakamlarına ulamaya devam eden Mitsuoko, coty'den sonra referans alabileceğimiz ikinci şipre parfümü olan Mitsuoko'da Coty'den farklı olarak orta notalarında şeftali kabuğundan elde edilen o tarihlerde yeni bulunmuş bir aldehit kullanımı mevcut.Bu sayede son derece pudralı tatlı ve gizemli bir havaya bürünen parfüm bilinen en eski meyveli şipre örneklerinden biridir.Bunların dışında en aykırı şipre parfümü olarak 1944 yılından Germaine Celliere tarafından Robert Piguet adına yaratılan Bandit'i sayabiliriz.Bandit deri şipre kategorisinin referans kokularından biri olup,devrin koşullarında çok büyük ses getirmiş ve hala efsane statüsünde kabul edilen bir şipre grubu üyesidir.
ilginç olan nokta yukarıda saydığım üç parfümün de kadınlar için üretilmiş olmasına rağmen günümüzde hatırı sayılır büyüklükte erkek kullanıcı tarafından beğenilip kullanılmasıdır.Bunun nedeni elbetteki değişen koku trendleri,koku algısı olabileceği gibi şipre kokularının genel yapısıyla da alakalıdır.Şiprelerin özelliklerine daha detaylı olarak değineceksek; genelde lineer yapıda olmayan,geçişlerin sert bir şekilde hissedildiği köşeli harman yapılarından kaynaklıdır.Yani bir kompozisyon edasında giriş gelişme sonuç ekseninde ilerleyen 3 bölümü birbirinden bağımsız ve fakat biribirine çeşitli etkilerle bağımlı hale getirilmiş bir notasal düzleme oturtulmasıdır.Şiprelerin en belirgin notaları bergamot,limon,meşe yosunu,paçuli,odunsu notalar,menekşe ve hayvansal notalar gibi bir araya getirlmesi zor ve ustalık isteyen tasarımların günümüzde IFRA'nın kıstlamaları nedeniyle parfüm üreticileri tarafından nerdeyse bir köşeye itilmiştir.Şiprelerin en önemli elemanı olan meşe yosunun sağlık sorunlarına yol açtığı ve alerjen etkiler gösterdiği gereçeksiyle kullanım miktarının çok fazla düşürülmesi günümüzde şiprelerin de yapısının değişmesine ve bu soylu ailenin çöküşüne neden olmuştur.
başka bir değişle,eskilerin sağlam ses getiren odunsu ve deri şiprelerinin yerini artık daha çok meyveli ve çiçeksi şipreler almaya başlamıştır.bu alanda özellikle Creed-Aventus,Comme des Garçons 2 Man ,chanel-Coco Madeoiselle gibi yüksek ticari başarılar yakalayan parfümler günümüz şiprelerine örnek olarak gösterilebilir.Kişisel beğenimi yazacak olursam,odunsu ve deri şipreleri daha başarılı bulmaktayım.özellikle 1966 çıkışlı Aramis vee Guerlain efsanesi Derby bu alandaen beğendiğim kokulr olmakla birlikte reformülelerden en az etkilenen ve günümüzde hala üretilen önemli iki parfüm markasıdır.Umud ediyorum ki parfüm üreticileri IFRA kısıtlamalarını aşacak üretim tekniklerini geliştirebilir ve eski tip şiprelerin karakter sahibi rayihalarıyla kısıtlamasız bir şekilde tekrar karşılaşabiliriz.
